Her kan du lese nyskrivne tekster frå tidlegare elevar ved Forfattarskulen for skrivande med minoritetserfaring og tankar dei har om skriving, lesing og året ved skriveskulen. Skulen er eit samarbeid mellom Minotenk og Det Norske Samlaget. Blir du nysgjerrig? Du kan lese meir om Forfattarskulen her. Skulen har søknadsfrist i november 2025. Viss du har spørsmål, så kontakt leiar Therese Tungen på t.tungen@samlaget.no.
I denne artikkelen får du treffe Henrik Stefanus Rasch Håndlykken.
Kven er du, Henrik?
Eg er eit 22 år gammalt bokstavbarn, skuledropout, pusefar og mislykka kjøkkenseljar frå Noregs navle Skien som prøver å gjere bolleklipp trendy igjen. Eg liker å ete appelsinar i dusjen, Esperanto, GNU-filosofi og Jokke. Eg et to knekkebrød med leverpostei kvar morgon og ignorerer eit demontert, elektrisk piano eg har tenkt å reparere ferdig i eit halvt år.
Kva slags tekst er det du har skrive?
Ingen stad å døy byrja som ein idé eg fekk på ein date: Kva om ein med sosial angst døydde offentleg, men syntest det var for kleint å døy omgitt av andre? Det vart til ei novelle som først handla om å vere fråverande og framand i sitt eige liv. Etter mykje god hjelp vart det novella du har lese (skal lese?), som handlar om manglande evne til å ta val og kor vanskeleg det er når ein prøver å tenkje på samfunnet sitt beste samtidig som ein er litt sjølvoppteken.
Kanskje eit vanskeleg spørsmål, men kvifor skriv du?
Nei, kvifor drikk Jeppe? Viss eg hadde vore i mitt mest ironiske humør, så hadde eg sagt noko om at eg ikkje har det som skal til for å bli målar eller teiknar, men skriving har alltid vore rekreasjonen min. Noko eg alltid har sett meg ned og gjort for moro skuld. Som barn skreiv bror min Matias og eg brev fram og tilbake til kvarandre på skrivemaskin mellom karakterar vi dikta opp. Eg vart kronisk sjuk med ME då eg var tolv, og fekk så store plager av lys at eg ikkje kunne sjå på TV. Eg høyrde på lydbøker i årevis. Eg hadde ikkje så mykje anna å gjere enn å leve i min eigen fantasi, eller å utforske andre sin fantasi gjennom bøker. Eg er nok ei kunstnarsjel. Når eg får ei sterk kjensle, eller oppleving, eller berre ein tanke og eit bilete, så må eg setje meg ned og få det ut i tekst. Det er ein trong for meg like stor som trongen til nærleik og vennskap.
Og kva liker du å lese?
Eg er ein patologisk nerd, så det må vere sci-fi, og gjerne det som er litt morosamt også! The Sparrow av Maria Doria Russel er eit nydeleg døme på god post-Star Wars sci-fi. Haikerens Guide til Galaksen av Douglas Adams er ein bokserie eg ler meg i hel av gong på gong. Eg skulle ønske eg hadde tolmod til å lese dei store, tunge Romanane, men eg blir rørt nok av det som er humoristisk og enkelt. Eg elskar Erlend Loe, både det han skriv for barn, og det han skriv for vaksne. Eg kjøpte meg einhjulssykkel på grunn av han, og ein dag skal eg kanskje bruke han også! Eg har ein draum om ein dag å eige Loes samla og signerte verk. Elles diggar eg også det forferdelege og litt ekle. Novellene til Roald Dahl kan eg lese om og om igjen.
Er det noko ved Forfattarskulen du vil trekke fram som spesielt lærerikt for deg?
Det er ironisk, for sjølv om eg er ei forfattarspire og ord liksom skal vere det vesle eg kan i verda, så er det vanskeleg for meg å finne ord for kor utruleg og fantastisk forfattarskulen har vore. Eg kan jo heller ikkje teikne, så eg kan ikkje lage ein illustrasjon av det heller, så eg får prøve så godt eg kan: Det å kunne samlast i lag med så mange ulike og unike folk, nei, kollegaer kanskje?, og ha til felles det at vi alle skriv, var enormt. Eg har lært og forstått og erfart så mykje saman med desse menneska. Å møte folk som lever av å skrive, var også horisontendrande. Å få eit innblikk i korleis det kjennest på kroppen å skrive, og å lære dei ulike triksa og teknikkane dei bruker. Det aller største for meg er at det har gitt meg sjølvtilliten til å satse på det som «berre er ein fin hobby», og faktisk tore å seie til foreldra mine at EG VIL BLI FORFATTAR!!!
Ingen stad å døy
Av Henrik Stefanus Rasch Håndlykken
Eg anar ikkje korleis det er å døy, men akkurat no trur eg at det er det eg gjer. Døyr.
Den eine augeblinken kikar eg på fuglane som flyg utanfor bussvindauget, og i neste augeblinken kjenner eg det. Eg er varm og klam og sveitt og trong i hovudet. Det pulserer eller dunkar i kvar vesle bit som er meg. Eg kjenner akkurat kor milten min dunkar, bak venstre ribbein, og kor levra mi pulserer, litt ovanfor magen og djupt inni meg. Eg veit at det ikkje er noko eg finn på. Før no ante eg ikkje kor milten og levra var.
Bussmotoren brummar då bussjåføren må tvinge bussen opp ein bakke. Hovuda til passasjerane svingar frå side til side i takt med svingane på vegen. Bussen er halvfull, eller kanskje kvartfull. Kva er mellomtingen mellom halvfull og kvartfull? 3/8-dels full? Alle sit på kvar si seterad, opptatt med ein mobiltelefon eller noko på øyra. Eg trudde at når eg døydde, skulle eg få sjå livet mitt gå i revy. Livet mitt går ikkje i revy. Det går slik som det alltid pleier å gå. Framover og i sanntid.
Eg har ikkje lyst til å lage ei scene. Dette er eit eg-problem, ikkje alle andres. Dei har sine eigne problem som dei aldri har plaga meg med. Vi er alle kollegaer i denne pendlinga. Vi møtest på denne bussen, nokon kvar dag, andre ein gong iblant, og viser solidaritet ved å gjere bussturen mest mogleg problemfri. Ikkje plage kvarandre med noko. Vise omsyn. La dei på bussen gå av fyrst, og så gå på sjølv.
Utanfor ein bensinstasjon (og ein Burger King) stoppar bussen. Og hjartet mitt. Pulsen som konstant brummar og durar i meg, stansar opp. Eg kan ikkje lenger høyre min eigen puls. Eg ante ikkje eingong at ein kunne høyre sin eigen puls, men no som han er borte, kjenner eg fråværet av han. Blodet har stoppa opp i årene. Det samlar seg i føtene og i underarmane.
Dauden er ikkje noko stort. Det er ei mekanisk avslutning av alle dei små og store separate delane som utgjer meg. Éin og éin etter tur. Det eine systemet sviktar, som gjer at det neste sviktar, og at det neste sviktar. Litt som når du avsluttar datamaskina di. Datamaskina lukkar alle nettlesarane, deretter dokumenta du har opna, og så må ballen spinne litt, og så. Ja, og så mørkt.
Eg vil ikkje døy. Ingen vil jo det, sjølvsagt, men eg vil ikkje døy her. På bussen. Blant så mange menneske. Eg kan ikkje tenkje meg noko meir flautt enn å bli funnen av bussjåføren på slutten av ruta. Bussjåføren kjem til å rydde bussen for søppel og panteflasker, glede seg til å kome heim, men så finn han meg bak i bussen. Slapp, bleik og kald. Han kjem til å få dagen sin totalt øydelagd!
Og i morgon kjem alle passasjerane til å merke fråværet mitt på bussen. Sikkert ikkje bevisst, men dei vil merke at noko ikkje stemmer. Ein konstant som no er forsvunnen. Eit friksjonsmoment. Og når dei skrur på fjernsynet sitt på kvelden og ser nyheitssaka om at ein mann på berre 27 år døydde på bussen, så vil dei skjøne at det er meg, og dei vil bli merkeleg eksistensialistiske i nokre timar. Slik som ein ofte blir når nokon ein kjenner til, men ikkje bryr seg om, døyr. Og når legane kommenterer veker seinare at det ikkje blei funne noka klar dødsårsak, og at dette berre er ein av dei promille-av-ein-promille og nesten umogelege typane uflaks som skjer iblant, eit protein eller ei celle blant milliardar som ikkje fungerte heilt optimalt som sette i gong ein kjedereaksjon som blir dauden, då kjem medpassasjerane mine til å bli bekymra for seg sjølve og si eiga helse. Kanskje dei alle dreg til legen sin og overbelastar eit allereie overbelasta fastlegesystem.
Eg vil ikkje vere årsaka til alt det.
Heile livet har eg berre ynskt å ikkje vere til bry. Å vere sjølvstendig, ikkje vere ei byrde for andre. Eg dreg nesten aldri til legen. Han er så overarbeidd, andre treng han meir enn meg. Eg handlar klimanøytralt og sorterer søppel, men eg kastar aldri mat, for det er så mange som er svoltne i verda, derimot handlar eg for mykje mat, så dei som driv Remaen, ikkje går konkurs. Ofte må eg ete nesten muggen mat, sidan eg alltid er bakpå i matvarene. Eg rettar alltid skattemeldinga mi og lyg om inntekta mi for å betale meir skatt, så gamle skal få enkeltrom på sjukehjem.
Eg vil ikkje døy her på bussen, det er altfor brysamt og flautt.
Eg gjer noko eg stussar litt over at ingen har gjort før meg. Eg vel å ikkje døy. Ikkje endå iallfall. Eg må døy seinare når det passar seg – og for meg.
Bussen stansar opp i sentrum. Det er her eg vanlegvis går av. Eg reiser meg. Alt blodet renn ned i beina mine. Eg hoppar ned til brusteinsgata. Det er kaldt ute, men eg føler meg ikkje kald. Eg kjenner ikkje isvinden blåse mot andletet. Eg føler meg litt dum med lue på. Lik brukar jo ikkje lue. Utan blod held ikkje kroppen 37 gradar. Eg er sikkert like kald inni meg som utanpå no. Det er vanskeleg å halde balansen. Eg svaiar litt att og fram i vinden. Eg må finne meg ein stad å døy.
Ein Telenor-butikk, ein liten park som kosta altfor mykje, ei brusteinsbelagd bakgate, ein mursteinsbygning bak ei kebabsjappe. Kvar skal eg døy? Ikkje inne i Telenor-butikken iallfall. Same problemet som med bussen. Folk kjem til å bli traumatiserte.
Parken er for hyggeleg. Eg er ikkje kresen, men eg vere ein stad som sømer seg. Ein langt mindre hyggeleg plass.
Eg kan ikkje gå og døy i ei bakgate. Det er for klisjé og flautt å døy i ei bakgate. Som i ein film eller som om eg var ein uteliggar. Det blir anten for trist eller for iscenesett.
Eg går mot mursteinsbygningen bak kebabsjappa. City Kiosk, eller shitty kiosk som alle kallar han. Ungdomane går dit, for dei spør aldri om legitimasjon viss du vil ha snus eller røyk. Ein trist mursteinsbygning er perfekt. Her er det slettes ikkje noko hyggeleg, ikkje for uhyggeleg, slik som i bakgata, men heilt passe. Akkurat som i Gullhår. Heldigvis må ikkje eg bekymre meg over tre arge bjørnar. Ein perfekt stad å døy. Eg dødsrallar i staden for å le av tanken. Eg lenar meg mot mursteinveggen. Det er merkeleg. Eg kjenner liksom ikkje at det er hardt. Berre at det er noko bak meg. Dette er ein bra stad å døy. Dei som finn meg, kan berre hive meg i søppelkassane til kebabsjappa. Dumpe meg saman med harske hamburgarar og tørre hamburgarbrød. Der kan eg liggje og møyrne i gamal salatsaus og olje frå franske potetar. Er eg heldig, så oppdagar ingen kroppen min, og eg kan bli gjenvunnen til grisefôr.
Ei dame med tjukk parkas og barnevogn kryssar gata. Ho ser meg, men slår fort blikket i bakken. Ho tenkjer nok at eg er ein av byens lause fuglar, eller at eg er galen, så bleik og tander som eg er. Ein enorm vegg av brunoransje murstein bak meg får meg til å sjå endå gråare og mindre ut. Det er for folksamt her. Om det vesle barnet ser kva eg held på med, kan det gje han djupe arr for livet. Han kjem sikkert til å vekse opp og utan heilt å vite korfor prøve å forstå kva dauden er. Drepe små dyr og insekt og sjå korleis dei opplever det. Men eg trur ikkje det kjem til å vere nok for han. Så han begynner å drepe menneske. Mange menneske. Ein av dei største seriemordarane Noreg nokon gong har sett. Eg vil ikkje skape ein seriemordar!
Eller at folk må småhoppe over meg når dei passerer, eller endå verre: at dei pirkar litt i meg med foten og lurar på om det går bra med meg.
Eg må finne ein annan stad. Eg dyttar meg vekk frå veggen med hendene. Eg kjenner ikkje at eg skrapar opp fingrane mine. Eg blør ikkje. Eg har berre kvite riss på fingertuppane.
Nesten på automatikk, eller i mangel av noko betre å gjere, går eg på jobb. Heldigvis er det ikkje langt. Eg går rundt shittykiosken til eg er på framsida igjen, kryssar gata og går inn i Citybygget. Eller shittybygget, som nokon kallar det.
Sjølv om det berre er tre etasjar, orkar eg ikkje å gå opp alle dei trappene no. Vi daude må også få ta det litt med ro. Eg tar heisen.
Utanfor kontoret stoppar eg opp. Eit problem eg ikkje har planlagt for. Ei dør. Den fyrste manuelle, dørklinke-dra-eller-dytte-ingen-sensor-eller-knapp-døra sidan eg døydde. Eg visualiserer. Slik fotballspelarar gjer før dei skal skyte straffe. Handa på klinka. Dytte ned. Dra mot meg.
Eg rekk ikkje å kome meg gjennom døra før ho lukkar seg.
Frida, resepsjonisten, helsar på meg då eg endeleg klarar å kome meg inn. Eg helsar ikkje tilbake. Ikkje av uhøflegheit, sjølv om ho sikkert tar det slik, men fordi eg ikkje anar korleis daude menn pratar. (Ingen daude menn eg har møtt, har prata til meg.) Medan eg går, eller subbar (eller subbegår), over golvet, rynkar ho veldig på nasen. Ho har det same andletsuttrykket som når det er hennar tur til å vaske felleskjøleskapet. Instinktivt dreg eg armhola mot nasen og sniffar inn. Eg får ikkje til å trekke inn luft for å lukte. Lungene mine fungerer jo ikkje lenger. Eg legg igjen noko kvitt slim på genseren frå nasen. Eg vil ikkje eingong prøve å finne ut kva det kan vere. Eg er verkeleg ein vandrande pose med organ i oppløysing.
Eg finn ingen høve til å døy før morgonmøtet.
Kvifor er du så stille? spør ein kollega. Eg hevar skuldrene som om eg ikkje veit. Han ler som om det er morosamt, og klappar meg på skuldra. Sånn tungt og hardt og manneaktig. Ut av munnen min flyg noko kvitt og hardt. Ei tann. Ho landar med eit lite plopp i kaffikoppen til Frida. Tar det ikkje lengre tid før tennene dett ut? Eg har sett på film at hovudskallar framleis har tennene sine i behald.
Rommet blir heilt stille, og alle ser på meg. Frida pustar fort ut gjennom munnen, for å tøffe seg opp, og puttar fingrane ned i kaffikoppen. Ho fiskar opp tanna mi, studerer ho ein augeblink og rekker ho til meg. Varm kaffi dryp frå handa hennar. Er eg den einaste som tenkjer på at nokon må skunde seg å tørke opp kaffien før flekkane øydelegg laminatplatene i møtebordet? Nokon ler usikkert.
Eg reiser meg og tar imot tanna mi frå Frida, hevar hendene med handflatene ut som for å seie unnskyld, det var ikkje meininga, krasjar inn i ein vegg på veg ut, endå ei tann dett ut og trillar bortover golvet. Eg subbegår så fort eg kan på do.
Eg låser meg inne på do. Om eg ikkje døyr no, så døyr eg av forlegenheit. Eg senkar toalettloket og sit ned. Eg lèt sakte mørket ta over og roa falle ned over meg. Endeleg kan eg døy.
Men er det ikkje litt rart å døy på do? Kven gjer det?
Eg løftar toalettloket opp og set meg på ringen, men det kjennest heller ikkje heilt riktig. Kven sit på do med buksa på? Alle kjem til å ha for mange spørsmål. Eg reiser meg igjen og tar av meg buksa. Eg kjenner ikkje det kalde porselenet mot rumpa, eller tisseflekkane frå ein kollega, som blei halvvegs gnidde rundt av buksa mi, mot huda. Den bleike tissen min har nesten same farge som toalettet. Det er ikkje akkurat det siste eg vil sjå før eg døyr. Eg får det berre ikkje til å kjennast riktig. Eg prøver meg litt att og fram. Toalettloket nede, men utan bukse. Oppå doringen, utan bukse, men med truse.
Eg prøver til og med å ta av meg genseren og T-skjorta og vere heilt naken i fall det skulle kjennast meir riktig.
Det funkar ikkje å døy på do.
Ingen seier noko til meg eller prøver å stoppe meg då eg går ut. Dei berre stirar. Eg slit eit par minutt med å kome meg gjennom utgangsdøra. Nokre kollegaer kviskrar med kvarandre: Kor mange timar bruka han inne på do?
Av gamal vane, som om eg gløymde at eg faktisk er daud, endar eg opp på den same bussen eg tok tidlegare i dag. Det er altfor dumt å døy på bussen etter at eg no har gått ein halv dag på jobb for å ikkje døy her. Eg må døy heime.
Ei steikepanne med gamalt baconfeitt som har blitt kvitt og klissete, kviler på induksjonstoppen. Ei halveten brødskive på ein tallerken på eit bord fullt av smular. Vaskemaskina på badet begynner å sentrifugere. Det er ei stund sidan eg støvsuga sist.
Eg kan ikkje døy i ein rotete heim. Skal kakerlakkane og muggen kome og ta meg medan kleda mine rotnar i vaskemaskina?
Eg ryddar knivar, gaflar, nokre asjettar inn i oppvaskmaskina. Skrubbar steikepanna og set han til tørk. Det er vanskeleg å støvsuge. Armane og ledda mine er blitt stive. Eg trur dei kallar det rigor mortis. Når eg prøver å støvsuge under sofaen, låser kroppen seg. Eg er mindre elastisk. Moglegheita til elegant å kunne bøye meg ned og bevege olbogar, handledd, skuldrer og armar på ein slik måte at eg kan navigere eit røyr under sofaen, er forsvunnen.
Ei lita stund står eg berre midt i stua og ventar på vaskemaskina. Eg sette ho på ein taimer før eg drog, so ho skulle bli ferdig til eg kom heim. Eg veit ikkje kva anna eg kan gjere. Daude menn ser ikkje på TV. Daude menn les ikkje bøker. Daude menn høyrer ikkje på musikk. Daude menn sit ikkje. Det er ikkje noko anna å gjere enn å berre stå og vente.
Medan eg henger opp klesvasken, stussar eg over at eg ikkje kjenner at fingertuppane mine blir blaute. Dei er berre kvite. Små hudflak begynner å falle av.
Det er noko drit å vere daud. Synet mitt er blitt dårlig. Eg har jo ikkje blunka på ei stund. Daude menn blunkar ikkje. Eg ser meg rundt. Leilegheita er endeleg rein. No kan ingen synast at det er ekkelt å finne meg her. Eg trur eg endeleg kan døy.
Men skal eg verkeleg berre vere ein av dei som døyr åleine i si eiga leilegheit. Som alle tykkjer synd i fordi ingen elska han nok til å finne ut at han døydde, før naboen klagar på at det begynner å lukte. Skal alle tenkje så lågt om meg?
Eg ringer mor. Legg igjen ein beskjed etter pipetonen: Eg veit ikkje kva eg gjer no. Eg er daud, men eg klarar ikkje å døy. Eg treng hjelp. Eg trur at snart mister musklane elastisiteten, og eg kan ikkje stå oppreist lenger. Du må kome og passe på meg. Ordne sakene. Eg trur ikkje at eg får det til utan deg.
Eg kan rett og slett ikkje finne eit høve til å døy.