– Kan eg hjelpe deg med noko? gjentar Gro, og bestemmer seg for at det får vere siste gongen ho spør, ho har ikkje heile dagen heller. – Eg vil skilje meg, seier kvinnestemma i andre enden. Gro drar pusten djupt. Det er heilt utruleg kva folk ringer til Kartverket om! Greitt nok at skilsmisse ofte krev tinglysing av eigedom når huset skal seljast, eller overførast til den eine av partane, men kan dei ikkje berre seie det, då? Mange gonger kan det nesten verke som om enkelte får ein ide, om å skilje seg, til dømes, og så ringer dei straks til Kartverket! – Ja vel, seier Gro og ser på mobilen at ho sannsynlegvis må stå over den lunsjen. Greitt nok. Ho orkar ikkje meir kaker, og ho har ingen tårevåte avskjedsord å komme med til Jenni heller. Tvert imot. Utruleg korleis ho klarer å dominere alle lunsjar, røykepausar og kva samtale som helst. Skulle tru at ingen andre hadde noko å fortelje lenger. I stadig nye kreasjonar køyrer ho rundt i den vesle elbilen sin for å snakke med siderbønder og posere med siderflasker som om det var reklame for sexleiketøy, og så legg ho alt saman ut på bloggen sin. Det er ikkje rart bøndene her produserer ny sider raskare enn nokon greier å seie Aroma-eple, for då veit dei at Sider-Jenni kjem på besøk! No tener ho så godt på dette at ho kan slutte i Kartverket og jobbe som influensar på heiltid. Det er sant å seie på høg tid. Det siste året har ho ikkje vore motivert for arbeidet i Kartverket i det heile tatt, og det bidrar jo ikkje akkurat til eit oppbyggeleg arbeidsmiljø når ein av dei tilsette opplagt vil vere alle andre stader enn her. Gro har til og med overhøyrt at ho har reklamert for bloggen sin til kundar som ringer til Kartverket i heilt andre ærend. Og det er jo fullstendig uakseptabelt. – Skal de tinglyse eigedom i høve skilsmissa? – Nei, nei. Han veit ikkje om det enno, seier kvinna hektisk. Er det noko kjent med stemma hennar? Folk flest, frå andre stader av landet, veit ikkje kor dei ringer når dei ringer til Kartverket, men dei som bur i fjorden, veit jo veldig godt at første linja inn til kundesenteret er Kinsarvik, og dei veit kven som arbeider der. Derfor får dei ofte telefonar frå lokale folk som gjerne vil snakke med ein namngitt tilsett på Kartverket, som dei kjenner, og som dei håper å få støtte hos. Men på dette punktet er dei ikkje til å rikke på kundesenteret. Alle er opplærte til å seie det same: Vi driv ikkje med tolking her i Kartverket. Vi tar berre omsyn til det som står i dokumenta.

– Kva for ein gard er det? spør Gro. – Det veit du vel, seier kvinna. – Veit eg det? – Eg veit iallfall kven du er, seier ho. – Gjer du? Gro klarer ikkje å halde på den profesjonelle distansen lenger. Dette vil ho finne ut av. – Eg var på litteraturgruppe hos Vibeke ein gong, men det blei med den eine gongen for meg, det blei så mykje styr å komme seg til Kinsarvik berre for ei litteraturgruppe. Men eg hugsar at du sa at du jobba i Kartverket. – Unnskyld, seier Gro. – Klart eg hugsar deg. Kven kunne gløyme henne! Denne litt perifere venninna av Vibeke, Mona, som plutseleg dukka opp på litteraturgruppa då dei skulle diskutere ei av bøkene til Nina Lykke. Ho hadde ein heilt spesiell måte å snakke om bøker på, heilt annleis enn dei andre pleidde å gjere det. Ho sa at det er typisk hovudpersonane til Nina Lykke både å vere dradd mot andre menneske – og samtidig stenge dei ute. Og så tok ho liksom litt sats då ho sa at sånn hadde ho det sjølv også. Ho kunne kjenne ein sånn overveldande sterk lengsel etter andre menneske, men straks ho kom nær dei, ville ho berre ut av det igjen. Ho orka det ikkje, sa ho. Då blei det heilt stilt rundt bordet. Ingen visste kva dei skulle seie til dette. Men ho gav seg ikkje, ho såg inntrengande på dei etter tur og sa: Spørsmålet er vel heile tida om vi skal leve slik eller slik? Eller, sa ho og tok seg god tid før ho fullførte setninga: Om vi i det heile tatt orkar å leve dette livet? Mona fortalde at ho ikkje klarte å finne seg til rettepå Utne, sjølv etter så mange år på garden. Gro syntest det var pussig. Kor lenge kan ein gå rundt i sitt eige liv og ikkje finne seg til rette? Må ein ikkje på eit tidspunkt berre gi seg over til staden? Mona sa ho syntest Kinsarvik verka som ei mykje opnare bygd, men kva kunne ein gjere når ein var bunden til ein gard? Ein kunne ikkje berre flytte over fjorden heller. Slike ting sa ho. Ting som ingen i den litteraturgruppa nokon gong hadde komme på å diskutere før. Flytte over fjorden? Seinare forstod dei kvifor det var så vanskeleg for henne å finne seg til rette. Neste gong dei møttest i litteraturgruppa,fortalde Solveig at ho hadde høyrt at Mona hadde lagt seg etter fedrane på fotballaget tilsonen. Og det er jo litt spesielt, sa ho. Mødrer som legg seg etter fedrane til barna sine fotballkompisar, må lide av fullstendig mangel på gangsyn. Det var alle heilt einige om. Men det var ikkje berre det. På Vestsida kallar dei henne berre for Porno-Mona, sa Solveig, framleis sprekkeferdig fordi ho hadde spart den beste nyheita til slutt: Ho sender bilde av underlivet sitt! Dette fekk kvinnene rundt bordet til å hyle opp. Det var faen meg det verste dei hadde høyrt! Herregud, så ekkelt! Kven er det som gjer sånt! Har det klikka for henne? Solveig sa at somme rett og slett tenner på å sende bilde av kjønnsorganet sitt til kven som helst, og at Mona opplagt var ei slik ei. Kven hadde ikkje fått bilde av pikken til Grisa-Lars i innboksen? Men endå kor ekkelt det er med dick pics, var alle likevel einige om at det er hakket drygare når ei dame gjer det, og særleg når ho sender bilde av underlivet sitt til gifte menn. Det viser ein total mangel på lojalitet. Alle veit jo korleis menn reagerer på å sjå ei fitte. Klart dei er sjanselause viss noko slikt dukkar opp i fleisen på dei! Og mens diskusjonen gjekk varm rundt bordet på litteraturgruppa, tok Solveig fram mobilen sin og vifta triumferande med den. Om det kanskje var nokon av damene som ville sjå det berømte underlivet? Og igjen hylte dei til og spurde om Mona hadde sendt fitta si til Solveig også, men så gale var det heldigvis ikkje. Solveig hadde ei venninne som hadde ei venninne som var med i den same foreldregruppa som Mona, Utne gutar 10 år, la ho mykjeseiande til. Og dette, sa Solveig og viste fram bildet på mobilen sin, sende Mona til heile foreldregruppa! Alle kasta seg over mobilen til Solveig og gispa etter luft då dei såg bildet av Mona på huk med beina skilde frå kvarandre, kledd i ingenting anna enn bh og nokre høge skinnstøvlettar og med kameraet stilt skarpt på dei to fingrane som var godt plasserte i fitta. – Eg hugsar deg veldig godt, seier Gro i telefonen. – Det er godt å høyre, seier Mona og snufsar litt i andre enden. – Eg kan nesten ikkje tenke meg noko tristare enn å aldri bli gjenkjent der ein har vore. Og mellom meg og deg følte eg det var ein slags forbindelse, at vi forstod kvarandre då vi snakka om bøkene til Nina Lykke. Eg veit ikkje kor interesserte dei andre er i litteratur, eigentleg?Gro liker ikkje denne invitasjonen til alliansebygging mot hennar eigne venninner. Ho kan vere einigi at ikkje alle er dei skarpaste knivane i skuffen, men det er no eingong dei venninnene ho har, og ingen av dei sender bilde av underlivet sitt til mennene til andre kvinner. Og Mona må berre ikkje få for seg at Gro er på laget hennar. Det vil ho absolutt ikkje ha på seg. – Men kva er det du lurer på med denne skilsmissa? spør ho. – Eg lurer på kva eg kan forvente meg, seier Mona. – Det spørst vel nett kva som er årsaka til samlivsbrotet, seier Gro. – Kva? – Ei skilsmisse blir vel grei eller ugrei alt etter korleisein oppfører seg. – Eg forstår ikkje kva du meiner, seier Mona forvirra. – Kva er det du ikkje forstår? spør Gro. – Eg lurer berre på kva rettar eg har viss eg går frå mannen min. – Å ja. Slik, seier Gro og reinskar halsen: – Etter norsk lov har de felleseige viss de er gifte. – Ja, eg veit, men eg har fått ein litt dårleg følelse i det siste. – No er dette med følelsar strengt tatt ikkje Kartverket sitt felt. Det er ikkje så enkelt dette med odel og skilsmisse, seier Gro. – Kva meiner du? – Kanskje du heller skulle høyre med ein advokat? Eg kan ikkje gjere anna enn å sende deg dokumenta som viser kva som er tinglyst på garden, seier Gro. – Kan du ikkje berre lese det opp på telefonen, då? Mona begynner å få ein krakilsk klang i stemma, og Gro kan ikkje anna enn å tenke at ho har seg sjølv å takke. – Nei, det kan eg ikkje. Det er ikkje lov. Eg kan sende dokumenta i posten, seier Gro. Ho veit at det er mange fleire omsyn å ta når folkskil seg på gardane, enn ved vanlege skilsmisser. Familiegarden som har vore ei ramme om livet til paretog ungane, skal drivast vidare etter skilsmissa. Det er ikkje berre å selje huset og dele oppgjeret. Men dette får Mona nesten finne ut av sjølv, det er ikkje hennar oppgåve her i Kartverket. – Ikkje gjer det!– Unnskyld? – Ikkje send dokumenta i posten! Eg treng berre å snakke med nokon. Gro himlar med auga. Alle skal snakke, snakke, snakke! Dei går i banar med alt snakket sitt. Kva er poenget? Folk får ikkje gjort det dei skal, berre på grunn av alt dei skal snakke om. – Som sagt. Eg kan ikkje seie så mykje meir. Alt kjem an på kva som er tinglyst. – Men kva vil du seie sånn generelt? – Sånn generelt kan tilflytta kvinner komme svært dårleg ut av eit samlivsbrot, for å seie det rett ut. Det ser vi mykje av. Mange kvinner står igjen med tomme hender etter å ha jobba på garden over fleire tiår og lagt ned mykje innsats. Det er ikkje lett, seier Gro. – Men kvifor må det vere så vanskeleg? roper Mona. Gro håper for mannen si skuld at han har sikra seg særeige på garden. Kva kan vere verre enn å først bli audmjuka for heile bygda og så måtte betale kvinnfolket ut frå den garden som familien i generasjonar har bygd opp og ført vidare. – Viss han har særeige på eigedommen, kan du risikere å sitte igjen med veldig lite, seier Gro. – Eg har aldri høyrt om noko særeige, korleis kan det ha gått til …? – Dette kan ikkje eg spekulere i. Eg foreslår at egsender deg dokumenta i posten, då vil du finne ut av det. – Men korleis kan det ha gått til? gjentar Mona.– Viss vi skal ta eit heilt tenkt tilfelle, kan det ha gått til slik: Då mannen din overtok garden frå foreldra,kan det ha vore teikna særeige i skøytet. Men dei får berre tinglyst særeige viss det skjer i form av gåve. Så garden må altså ha vore overført som gåve, eventuelt. Men dette er eit heilt tenkt tilfelle, seier Gro.– Då er det nok slik det er, seier Mona stille. – Det får du ikkje vite før du får sett dokumenta. Skal eg sende dei til deg? – Nei, seier ho plutseleg og med bestemt og sterk stemme. – Det er det same om det er slik eller slik. Det forandrar ingenting. Gro ser på klokka. Nei vel, då var det vel ikkje så mykje meir å seie om den saka, tenker ho. Men Mona vil snakke meir. – Det er fleire grunnar til at den ikkje er heilt enkel, denne saka, seier ho. – Nei vel? – Eg trefte ein annan mann. Viss det no berre var snakk om ein mann, men når det gjeld eit heilt fotballag av menn, stiller jo saka seg litt annleis, tenker Gro. Og akkurat då kjem Jorunn og Geir forbi pulten hennar og signaliserer at no går dei til lunsj. Gro peikar på telefonen med ei oppgitt mine, og dei nikkar innforstått. Det er ikkje første gongen ein av dei blir sittande med kundar til langt over lunsj og vel så det. For berre eit par dagar sidan var det ei kvinne som ringde fordi ho hadde lese i tinglysingsannonsane i lokalavisa at mor hennar, som sit i uskifta bu, hadde overført eigedommen sin til søstera hennar. Det blei eit frykteleg leven! Hyling og skriking og telefonar fram og tilbake. Ein ting er eigedommen og pengane, som den andre dottera mistar, det er jo ille nok, ein annan ting er det som ei slik handling uttrykker. Når den eine av to døtrer blir forfordelt, blir det oppfattasom at ho har større verdi enn den andre. Det er uansett vanskeleg for den som ikkje får noko, å forstådet annleis. Og ikkje er det lov heller. Viss noko slikt blir oppdaga, kan Kartverket ikkje anna enn å stad-feste at eigedommen er tinglyst – og vise dei vidare til advokat. Det skjer i det heile tatt svært ofte at Kartverket viser folk vidare til advokat. – Det er jo gjerne slik folk skil seg, fordi dei treffer andre dei heller vi vere saman med, seier Gro. – Men dette er litt meir pikant, seier Mona. Gro tenker at det må vere tidenes understatement. Ho ser at den eine etter den andre går til lunsj, og snarter ho åleine i det store rommet. Det tikkar inn ei melding på mobilen hennar: Eg går i elva med Steinar, og Gro kjenner ein enorm lette. Det er den tida på året då mennene står i elva og fiskar seint og tidleg. Dei andre kvinnene klagar på at mennene deira melder seg heilt ut av alt når det er laks i elva, men ikkje Gro. Ho elskar å ha huset for seg sjølv. Før, då ungane var små, hadde ho eit konstant underskot på søvn og var alltid sliten. Det var så mange dagar ho ikkje ante korleis ho skulle komme seg gjennom, men ho trøysta seg med at alt kom til å bli lettare når ungane blei større. Men det blei ikkje lettare. Tvert imot. Ho har aldri vore så sliten som etter at ungane flytta ut. Det hjelper ikkje at ho har fått eit hav av tid og kan sove meir enn nokon gong. Ho har aldri vore så trøytt. Først trudde ho at det måtte vere kreft. Ingen kanvere så trøytte utan at det er ei medisinsk forklaring på det. Eller så måtte det vere overgangsalderen, eller kanskje berre jarnmangel? Ho gjekk til legen og tok alle slags prøvar, men det var ikkje noko gale med henne. Ho begynte å gå lange turar og delta i litteraturgruppe, men straks ho gjekk inn dørene heime, kom trøyttleiken som kasta over henne igjen. Etter kvart fekk ho ein murrande mistanke om at det kanskje hadde noko med huset deira å gjere, kanskje var det sorg over barna som var borte? Men holikte jo at det var blitt stille i huset. Likte at det ikkje alltid var nokon som var svoltne og skulle ha mat tilalle døgnets tider, likte at ho slapp å vaske klede heile tida, og at det ikkje lenger sat svære ungar og slong i sofaen til langt på natt. Så kva kunne det vere? Ho blei berre meir og meir utmatta. Og når ho og mannen sit ved middagsbordet berre dei to og snakkar om arbeidet på garden, kan ho ta seg i å rekne på kor mange somrar og vintrar dei har igjen saman, kor mange innhaustingar og kor mange fleire middagar rundt dette bordet. Og når ho ryddar kjøkkenet etterpå, tenker ho veldig ofte at no er det ein dag mindre. Berre når ho er åleine i huset, klarer ho å hente seg inn igjen. Berre då kan ho gå med lette steg frå rom til rom og kjenne ei slags glede. Tenk å ha det slik kvar dag, har ho begynt å tenke. Tenk å vakne kvar einaste morgon åleine, koke seg ein kopp kaffi og drikke den heilt åleine, utan andre lydar i rommet enn dei som kjem frå ein sjølv. Tenk å eige si eiga leilegheit! – Er du der? spør Mona. – Ja, unnskyld. Kva var det som var så pikant, sa du? – Eg fekk eit så sterkt begjær, det kom som kastaover meg, som feber. Eg visste ikkje at eg hadde noko sånt i meg. Eg var galen av lengsel og ville berre nærmare han. Eg ville komme vidare med oss, men korleis? Begjæret herja i meg, eg visste ikkje kva eg gjorde! – Kva gjorde du, då? – I rushet sende eg eit bilde. Men til feil mottakar. – Oi… – Ja, det blei veldig mykje styr. Eg klarte å vri meg unna med å seie at meldinga skulle til mannen min, men skaden var jo allereie skjedd. Etterpå har eg ikkje hatt lyst på verken mannen min eller han andre. Det er rart med det, når underlivet ditt blir ein snakkis på bygda. Det mistar liksom litt av intimiteten. – Det har eg inga erfaring med, seier Gro. – Men veit du kva? Det er ikkje bildet eg skammar meg over. Eg har alltid tenkt at det var noko feil med kroppen min, at den var litt ekkel, men på det bildet ser eg at det ikkje stemmer. Det er ikkje noko feil med kroppen min, og den er ikkje ekkel heller. Eg har aldri sett meg sjølv så fin, faktisk. – Skam kan jo vere ein bra ting òg, seier Gro. – Korleis då? – Det kan vere disiplinerande å skamme seg. Det kan hindre liknande impulsar seinare, seier Gro. – Det einaste eg skammar meg over, er at eg ikkje klarer å vere lykkeleg med alt det eg har. At alt det som mannen min kjem frå, og no også ungane mine kjem frå, er så tungt å bere for meg. Denne garden er berre eit lån, som vi skal gi vidare til neste generasjon, seier han. – Ja, det er jo eit vanleg perspektiv blant bønder, og kanskje det einaste riktige også, seier Gro. – Men det er eit tungt perspektiv, synest du ikkje? Det er liksom ingenting som er for oss, alt er for dei som kom før oss, og dei som kjem etter oss. Eg skammar meg intenst over å ville så mykje for meg, her og no. Gro blir tørr i munnen og ser seg om etter ei flaske med vatn, som ho trudde ho hadde ståande, kanskje i veska, men ho orkar ikkje bøye seg ned for å sjekke. – Det er berre sånn det er, seier ho og tar seg sjølv til panna. Det kjennest som ho har fått eit lokk over hovudet. – Eg har berre eitt spørsmål til, seier Mona. – Ja? – Forstår du meg når eg seier at det kan vere det same om det er særeige eller ikkje på garden? At eg uansett må gjere det som eg må gjere? Gro tenker at det bør vere psykologtillegg i løna for tilfelle som Mona. No må ho nesten få avslutta denne samtalen før ho må ta ut ei tre dagars sjukemelding. Folk begynner så smått å komme tilbake frå lunsj for å finne plassane sine igjen, og der kjem Jenni også, med armen rundt ei av sommarvikarane. Dei er alle så lette og vakre og opne i blikket. Snart skal dei leve heilt andre liv, kanskje dei skal reise og bu i andre land? Eller kanskje ei av dei kjøper seg ei treroms leilegheit i blokkene på Freim for å bu åleine på 75 kvadratmeter, to soverom, alt på eitt plan, veranda med utsikt over Odda? Gro ser seg til høgre og venstre, alle desse unge jentene! Og no blir ho ikkje kvitt bildet av Mona på netthinna heller, galen av lengsel og begjær. Det blir for mykje for henne. Ho kjenner seg så sliten, ho klarer ikkje stoppe tårene som pressar på, og skundar seg å fjerne dei før Jenni kjem bort til henne. Ho har med seg eit vakkert lite kakestykke, eit kunstverk av krem og mousse og marengs og alle slags friske bær. Gro formar eit tusen takk med leppene. – Forstår du meg? gjentar Mona. Gro sukkar tungt inn i telefonen til henne. – Eg prøver berre å gjere jobben min, seier ho. – Ja, seier Mona sakte. – Det var derfor eg ringde. Vi har alle ein jobb å gjere.