«Det går bra, seier eg til mi indre bibeljente»
Av Laura Djupvik
Ho har hjelpt meg å skrive ein roman og no er ho redd for represaliane. Dei er sjølvsagt av apokalyptiske dimensjonar. Utsletting, isolasjon, utestenging. Det har vore netter ho har halde meg vaken med tankar om straff. Det er ingen rundt meg som snakkar slik lenger, at det finst to utvegar av livet, at det finst ein himmel og eit helvete. Men mi indre bibeljente hugsar ting som har skjedd for lenge sidan betre enn det som skjedde i går.
— Slapp av, det går bra! Eg har skrive bøker før, seier eg.
— Men det har ikkje eg!
Ho kryp tilbake i velkjend samanfalda positur.
Det er sant. Det tok litt tid før eg fann henne. Ho gjekk alltid forkledd og snakka med forvrengt stemme. Ei stund gjekk ho med faldeskjørt og såg ut som om ho var åtti år. Andre gonger hadde ho skjegg. Ho veksla mellom harme, sorg og eit fornærma uttrykk.
«No har du dumma deg ut. No går du under. Og dette er ikkje noko rart, slik du har stelt deg. Dette kjem til å ramme deg! Det er ikkje noko rom for slike som deg. Det finst ikkje tilgjeving.»
Kva skal ein gjere med sånt, eg var opptatt av å skrive ein roman.
Eg skreiv om ei kvinne som reiser heim til sin sjuke far. Eg visste at dei oppheldt seg i same hus. Eg la ord i munnen på dei, men orda falt til bakken. Ingenting skjedde. Det var berre dette trykkande tomrommet. Eit stort og klagande ingenting. Utanfrå såg eg ikkje stort, men då eg gjekk inn dit sjølv kunne eg kjenne den sorgtunge einsemda. Slik er det. Om du har eit problem som andre ikkje deler, så blir du så einsam med det problemet at det til slutt er einsemda som er problemet. Det var då eg oppdaga henne, utan forkledning. I årevis hadde ho levd på botnen av noko og ikkje hatt rett til å seie noko. Det er freistande å seie at eg grov bibeljenta fram frå ruinar.
Det var ikkje berre det at eg trong henne til å skrive denne romanen, eg forstod at eg trong henne for all skriving og ikkje berre for skrivinga heller. Det vart klart for meg at om eg ikkje fekk henne opp og stå, til å vise seg for meg, ville eg alltid vere redd, alltid leve med store doser frykt. Absolutt alle har sagt at dei veit betre enn henne, så eg bestemte meg for å lytte. Av og til er det å skrive å lytte, lytte innover. Men det er ein krevjande prosess. Ein må halde tilgangen open, lufta fri. Dei kloke seier at tårene reinsar. Alt som er gøymt bort og tidd i hel, gøymer på noko.
Då ho dukka fram frå alle forkledningane, frå ruinane var ho først taus. Så snakka ho, og når folk sa slikt som dette: Korleis kan ein tru på ein Gud som er villig til å ofre sin eigen son? kviskra ho i staden: Korleis kan folk kjenne seg trygge i ei verd som drap Gud? Verda er vond og farleg. Ho klamrar seg til det eg kallar ideen om Gud, men som ho seier er Gud. Og stadig finn ho prov på at Gud finst og kva Gud måtte meine og tenke og synest om ting menneska driv med.
— Det er kanskje helvete du er redd for? Å bli kasta ut i det ytste mørket av den same guden som du ber og håper på?
Ho ristar på hovudet. Det er ikkje helvete ho er redd for, lenger. Det er noko anna.
— Det er dette å bli ståande åleine midt ute på eit jorde. Heilt, heilt åleine, forlaten.
— Eg skal stå der med deg, lovar eg og siterer Rosa Luxemburg: Those who do not move, do not notice their chains.
Å rive seg laus, korleis gjer ein det? Det er det romanen handlar om. Det kan skje fort og plutseleg og det kan skje langsamt. Ein må ha med alt, elles heng noko att og ein blir halvvegs. Har det ikkje skjedd då det skulle skje, skjer det seinare. Som når du dreg av eit plaster, sakte.
— Kven veit kva som vil skje med oss no, svarer bibeljenta.
— Kanskje må vi tole det, seier eg, — at vi ikkje veit kva som skjer, at vi ikkje har kontroll. At dommedag kjem og vi hamnar på feil side. Eller at dommedag aldri kjem. At vi overlever!
— Overlever? seier ho forskrekka. — Du veit vel at ingen overlever!
Ho har rett, eg nikkar. Ho er realisten når alt kjem til alt. Ho mumlar noko, kanskje ei bønn, så blir det stilt. Når ho vaknar skal eg be henne gå endå lenger fram, heilt ut på kanten av ruinane ho har klatra opp frå. Der kan ho sette seg og dingle med beina.